Doğal Afet ve İnsan Psikolojisi
6 Şubat saat 04.17’de 11 ilimizde yıkıcı etkilerini yaşadığımız deprem, bu yazının konusunu oluşturuyor. Yazının sonundaki ilgili yönergeyi izleyerek “Ücretsiz Online Terapi” hizmetinden yararlanabilirsiniz. Öncelikle bu bilgilendirme yazısını okumanız online terapi süreci öncesi gereklidir. Siz ve yakınlarınız için gerekli olduğunu düşündüğüm bu yazıyı okumanızı, çevrenizdekilerin okumasını sağlayabilirsiniz.
Deprem gibi afet durumlarından sonra geride çok boyutlu etkiler bırakır. Can ve mal kayıplarının yanı sıra ruhsal dünyada önemli derecede izler bırakır. Afet yaşanmış bitmiştir. Hatta zamanla maddi eksiklikler tamamlanmaya çalışılır. Ama ruhsal, toplumsal, kültürel etkileri on yıllarca etkisini sürdürebilmektedir. Bu nedenle fiziksel sağlığınızdan sonra ruhsal sağlığınızı da önemsemelisiniz.
Deprem gibi afet olaylarında travmatik yaşantılara maruz kalanlarla birlikte ikincil olarak bu olaya TV ve sosyal medya yoluyla gören ve duyanları da etkilemektedir. Dolayısıyla depremin travmatik etkileri geniş bir kesim tarafından hissedilmektedir.
Bu sayfada;
Deprem Travması
Her bireyin doğal afet sonrasında yaşayabileceği sorunlar farklıdır. Birisi diğerine göre farklı belirtiler gösterebilir. Deprem gibi doğal afetlerin ortaya çıkardığı ruhsal duruma psikolojik travma diyoruz. Bir olayın travma olması için bazı kriterler vardır. Birincisi; beklenmedik şekilde ortaya çıkmasıdır. İkincisi; aniden ortaya çıkmasıdır. Üçüncüsü ise; çaresiz bırakmasıdır diyebiliriz. Deprem, yarattığı etkiler bakımından önemli bir travmatik durumdur.
Bu tip doğal afetler insanların olağan yaşamlarının ötesine geçtiğinden, depremi bizzat yaşamış ve/veya şahit olanların ruhsal olarak kaldırabileceklerinden çok daha fazla duygusal strese maruz bırakır.
Deprem gibi travmaya maruz kalan kişilerde sıkça görülen belirtiler şunlar olabilir;
- Olayı sık sık hatırlayarak yeniden yaşıyor gibi hissetme
- Uyku düzensizlikleri, uykuya dalma güçlüğü ya da fazlaca uyuma isteği
- Korkulu rüya ve kabuslar
- Gerginlik, sinirlilik ve öfkelenme
- Dikkatini toplayamama, donukluk, unutkanlık, durgunluk ve içe kapanma
- Küçük seslerden irkilme
- Mutsuzluk, karamsarlık, kötümserlik, ümitsizlik
- Her an yeniden deprem olacak gibi korkusu
- İş ve sosyal yaşamda uyumsuzluk
- Okul yaşamında başarısızlık
- Yalnızlık, çaresizlik, suçluluk duyguları, korku duygusu
Bu gibi tepkiler böylesine büyük bir afet durumunda verilebilecek normal tepkilerdir. Bu belirtilerin olmamasını anormal olarak değerlendiririz. Doğal afet denildiğinde depremle birlikte, fırtına, sel, su taşkınları, heyelan, kaya düşmeleri, hortumlar, volkanik hareketlilik gibi onlarca değişik şekilde görülebildiğini söyleyebiliriz. Tüm bu doğa hareketliliği, özünde doğanın ortaya çıkardığı ve geniş kitleleri etkileyen olaylardır. İnsanlar doğal afetleri durduramazlar. Ancak doğal afetlerle yaşamayı öğrenebilirler. Doğal afetler olmadan önlem alabilirler.
Bilindiği üzere ölüm olayının ardından yas süreci yaşanır. Ancak yas tutma süreci sadece ölüm – cenaze ardından ortaya çıkmaz. Kayıp oluşturan her durumun bir yas süreci vardır. Sevgiliden ayrılmak, boşanmak gibi birçok kayıp durumunda da yas süreci yaşanır. Bizler için önemli bir eşyanın, evimizin gitmiş olması da yas tutma sürecini doğurur.
Yas Tutma Süreçlerinin Önemi
Depremi ve etkilerini birinci derecede yaşayanların yanı sıra izleyenlerin, görenlerin, duyanların da ikincil olarak bu travmaya maruz kalabilmektedir. Bu etkiler kısa, orta ve uzun vadede etkiler ortaya çıkarmaktadır. İlk zamanlarda şok, şaşkınlık ve donakalma görülür. Yaşanan deprem sanki olmamış gibi inkâr etme eğilimine girilir. Şoktan çıktıktan sonra kişide genellikle aşırı kaygı, korku, suçluluk, anksiyete bozuklukları, panik bozukluk, depresyon, korku, travma sonrası stres bozukluğu, disosyatif bozukluklar sıklıkla ortaya çıkabilmektedir.
İlk zamanlar ölüm ve ölüm tehlikesinin yarattığı şok ve şaşkınlık duygusu yaşanır. Derin üzüntüyle beraber yas süreci ortaya çıkar. Yas süreci için kültürümüze özgü bazı törenler vardır. Mezarlıktaki kalabalık ile görüşülmesi, “başın sağ olsun” gibi yas sürecini perçinleyen cümleler, cenaze evine yapılan ziyaretler, ağlamak, feryat figan etmek, mevlit okutulması, Kur’an-ı Kerim okunması, duaların okunması, kırkının çıkması, mezarlık ziyaretleri gibi adet, gelenek ve göreneklerimiz bu süreci kolaylaştıran unsurlardır. Bu ve bunun gibi yaşantılar kişilerin ruhsal dünyasının onarılma sürecini birinci derecede olumlu etkiler.
Böylesine bir travmanın etkilerini yok saymaya çalışmak, yas sürecinin yaşanmaması anlamına gelir ki; travmanın etkilerinin yıllarca yaşanmasına sebep olabilmektedir. Her şey yolundaymış gibi yapmak, ruhsal sıkıntının bedensel sorunları ortaya çıkarmasına sebep olur. bedensel başka sorunların ortaya çıkmasına neden olacaktır. Baş, boyun ve sırt ağrısı, kalp çarpıntısı, yüksek tansiyon, sedef, egzama gibi cilt sorunları, mide bağırsak bölgesinde sorunlar ortaya çıkabilir. Yani psikolojik olan sorunlar bedenimizde başka şekillerde ortaya çıkacaktır.
Deprem aniden ve beklenmeyen şekilde ortaya çıkar. Çaresiz hissettirir. Bu nedenle süreçten etkilenmemeniz olasılık dâhilinde değildir. Depremi bizzat yaşadıysanız, yakınınızı kaybettiyseniz, siz veya yakınınız yaralandıysa veya kurtarma ekibi olarak bölgede bulunduysanız travma yaşıyor olmanız olağan bir durumdur.
Deprem Travması için Kendi Kendinize Neler Yapabilirsiniz?
Tüm bu şikâyetlerinizin zamanla azalması beklenir. Azalması gibi azalmadan devam etmesi de normaldir.
- Yaşadıklarınızı aileniz, dostlarınız ve arkadaşlarınızla paylaşmanızda yarar var.
- Beslenme uyku, dinlenme gibi temel ihtiyaçlarınızı önemsemelisiniz.
- Önceden var olan ilaçlarınızı kullanmaya devam etmelisiniz.
- Yaşadığınız duygularla başa çıkmak için onlarla yüzleşin. Yaşanmamış gibi yapmaya çalışmayın.
- Eş, dost ve arkadaşlarınızla zaman geçirin. Hayatınızın akışında ufak ufak değişiklikler yapabilirsiniz.
- Yaşadığınız zorlukla baş edebilmek için kontrolsüz ilaç kullanmamalısınız.
- Alkol ve keyif verici madde kullanmaktan kaçınmalısınız.
Çocuk ve Ergenler İçin;
Bebeklerin bu dönemde yeme düzeni bozulabilir. Uyku düzeni ve boşaltım sistemi sorunları yaşayabilirler. Ağlama nöbetleri olabilir. Sakinleşmeleri daha uzun zaman alabilir.
2-6 yaşından itibaren çocukların yine ağlama nöbetleri, uyku ve beslenme sorunları, parmak emme, tırnak yeme, alt ıslatma, kekemelik, öfke nöbetleri, içe kapanma, korku ve kaygılar, güvensizlik yaşayabilirler.
7 yaş ve sonrası çocuk ve ergenler de bu belirtileri yaşarlar. Bununla birlikte dost, arkadaş, yakın aileden kayıpların güvensizliği, korkuları yaşanır. İçe kapanma ve/veya öfkeli tavırlar gözlenebilir. Birçok kişinin ölümü sonrası kendini suçlu gibi hissedebilir. Yalnızlık, çaresizlik gelecek belirsizliği, depresif duygu durumları gibi karmaşık duygular içinde olabilirler.
Doğal afet durumlarında yetişkinler için de korkutucudur. Ama çocuklar için çok daha fazla korkutucudur. Çocuklar daha fazla çaresiz hissederler. Korku duygusu çok daha yoğundur. Kontrolünü kaybetmekten korku duygusunu fazlasıyla yoğun hissederler. Çocuklar çevresindeki yetişkinlerin depreme verdikleri tepkilerden çok etkilenirler. Bu nedenle sakinliğini koruyan, duygularını dengede tutabilen ebeveynlerin çocukları daha hızlı onarabilirler.
Çocuk ve Ergenler İçin Neler Yapılabilir
- Öncelikle anne babaların travmayla baş etmesi önemlidir. Anne babalar deprem gibi bir travma sonrasında depreme verdikleri tepkilerle doğru orantılı olarak etkilenirler. Sakin, şefkat dolu, yüreklendirici, pozitif anne babalar çocukların onarılma süreci için çok önemlidir.
- Yetişkinler olarak çocukların duygularını, korku, endişe, ağlama, uyku sorunları, huysuzluk, öfke, güvensizlik gibi durumlarını anlayışla karşılamalılar. Eleştirmek, yargılamak, suçlamak en yapılmaması gereken adımlardır.
- Çocuklarınızın dokunulmaya, sevildiklerini ve güvende olduklarını bilmeye ihtiyaçları her zamankinden fazla. Bu nedenle birlikte zaman geçirmenizi, her konuda konuştuklarını dinlemenizi öneriyorum.
- Çocukların resimler çizmesi için onları yüreklendirin. Çizdikleri resimler hakkında konuşabilin. İlgilendiği başkaca sanatsal faaliyeti varsa bu alanları da yüreklendirin.
- Ebeveynler olarak sizlerin de yaşadıklarınızı çocuklarınızla paylaşabilirsiniz. Bu paylaşımların çocukların duygularını ifade etmesine ve deprem travmasıyla baş etmesine destek olabilecektir.
Ücretsiz Online Grup Terapisi Yönergesi
Ücretsiz online terapi bir grup terapi uygulamasıdır. Depremzedelerin sayısının milyonları bulması nedeniyle fayda/zaman dengesini sağlamak için online ve grup şeklinde yapmayı planladık. Böylelikle daha kısa zamanda daha fazla sayıda kişiye ulaşabilmek amaçlanmaktadır. Oluşabilecek aksaklıkları en aza indirebilmek amacıyla aşağıdaki yönergeyi takip etmenizi öneriyorum.
- Bu hizmeti 12 yaş üzeri çocuk, ergen ve yetişkin yaş grubuna yönelik düzenlemiş bulunmaktayız.
- Öncelikle bulunduğunuz bir oda- çadır- konteynır gibi ortamda yalnız ve mümkünse gürültüsüz ortam yaratmalısınız.
- Terapinin gündemi sadece deprem ve beraberinde gelen sorunlara odaklı olacaktır.
- Sandalye veya koltuk gibi rahat bir yerde oturmanızı
- Bilgisayarınızdan bağlanacaksanız yaklaşık 1 saat kadar şarjınızın yeterli olmasına özen göstermelisiniz.
- Cep telefonunuzdan bağlanacaksanız şarjınızın yeterli olmasına özen göstermelisiniz.
- Cep telefonunuzu uygun yere sabitlemelisiniz. Böylelikle ellerinizi ve vücudunuzu uygulamalar sırasında kullanabilmelisiniz.
- İnternet bağlantı hızınız sağlıklı iletişim için gereklidir.
- Ücretsiz online terapi sırasında Zoom uygulaması kullanılacaktır. Zoom uygulamasını açtıktan sonra sizin görüntünüz açık ama mikrofonunuz kapalı konumda olmalıdır.
- Bilgisayar veya cep telefonunuzda Zoom uygulamasını yüklemelisiniz. Yüklemek için aşağıdaki linklerden yararlanabilirsiniz.
Zoom İndirme Adresleri
- IOS : https://apps.apple.com/us/app/zoom-one-platform-to-connect/id546505307
- Android: https://play.google.com/store/apps/details?id=us.zoom.videomeetings&hl=tr&gl=US
- Windows Pc: https://zoom.us/download#client_4meeting
Başvuruda bulunmak için www.bursapsikolog.org/depremzede-psikolojik-destek-talep-formu/ adresindeki linke giderek formu doldurmalısınız. Formdaki iletişim numaranızdan sizinle iletişime geçilecektir.
- Başvuruların yoğunluğuna göre farklı gruplar oluşturulacak ve online terapi gün ve saatinde bağlantıya geçebileceksiniz.
- Ücretsiz Online Grup Terapisinde öncelikle alanında uzman terapist tarafından bazı bilgiler verilecektir. Ardından bazı uygulamaların, birlikte uygulaması yapılacaktır. Bu nedenle eğer cep telefonundan bağlanıyorsanız telefonunuzu uygun bir yere sabitleyin. Çünkü ellerinizi ve vücudunuzu kullanarak bazı uygulamalar yapılacaktır.
- Yukarıdaki detayları organize etmek sizlerin sorumluluğundadır.